Aia ma laila he kupu i ulu ai ka moʻomeheu Incan i nā kamato e like me ka mea ʻai, akā no nā kenekulia, ua ulu ka tōmato ma kahi mea kanu lāʻau, no ka mea ua ʻōlelo ʻia kēia mea kanu.
![](http://img.crushingplants.info/img/bota-2018/pomidori-inkam-i-ne-snilos.jpg)
I ka hoʻomaka ʻana o ka ʻumikūmūiwa ʻumikūmākahi, ua noʻonoʻo hou ka kamato i ke koho ponoʻai no ka ʻai ʻana i nā meaʻai a ua nui nā poʻe ʻoihana e ʻai i nā kamato ma nā wahi ākea e hōʻike i ka ʻai maoli ʻana i kēia mau kiki a hiki ke ʻai ʻia me ka makaʻu. ʻO ka ʻōlelo mua loa o ka pēpē ʻōmike ketchup mau lā i ka makahiki 1818.
ʻO ka hoʻokaʻawale ʻana ia mea kanu kamato, ʻo ia hoʻi, ma ke ʻano he kānāwai, ʻaʻole i hoʻololi i kona ʻano. ʻO ia ke kumu i loaʻa ai i nā ʻano "kahiko", a me nā ʻano hou he nui i nā ʻano like ʻole a me nā kala.
![](http://img.crushingplants.info/img/bota-2018/pomidori-inkam-i-ne-snilos-2.jpg)
Ua hōʻoia nā ʻepekemaʻepekema i nā waiwai kūikawā o kāmato.
Hōʻike nā hōʻike ʻepekema hou nei he mau kamato, ʻoi aku hoʻi ia i hana ʻia mai ia manawa, e hiki ke kōkua i ka hoʻokaʻawale ʻana mai i nā ʻalopili manuahi mai ke kino, a no laila e hōʻemi ai i kekahi o nā ʻano maʻi like ʻole.
![](http://img.crushingplants.info/img/bota-2018/pomidori-inkam-i-ne-snilos-3.jpg)
Aia ka nui o nā ʻōmato i ka nui o nā huaora A, B1, B2, B6 a me ka vitamina C. No ka mea, he nui ka lemona a ua hoʻohui wale ka mau ʻōmato 20 mau kalona.
ʻO ka ʻokiʻoki kamato a me nā mea i maʻaila he mea maikaʻi loa iā ʻoe e like me nā kinala wai, no ka mea ma hope o ka hoʻōla ʻana e mālama lākou i ka hapa nui o kā lākou mea pono.
![](http://img.crushingplants.info/img/bota-2018/pomidori-inkam-i-ne-snilos-4.jpg)